Staszic 
Stanisław Wawrzyniec Staszic (ur. przed 6 listopada 1755 w Pile, zm. 20 stycznia 1826 w Warszawie), syn burmistrza Piły – polski działacz oświeceniowy, pionier spółdzielczości, pisarz polityczny i publicysta, filozof i tłumacz, wolnomularz, przyrodnik: geograf i geolog; ksiądz katolicki.
Po uzyskaniu święceń kapłańskich w Kolegium Lubrańskiego w Poznaniu, wyjechał do Paryża, gdzie studiował nauki przyrodnicze w College de France.
Po powrocie do Polski (1781) otrzymał posadę wychowawcy synów byłego kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. Rok później (1782) otrzymał doktorat obojga praw Akademii Zamojskiej i tamtejszą katedrę języka francuskiego (do roku 1784). Jeszcze dwukrotnie (IV.1790–XII.1791 i XII.1794–VI.1797) wyjeżdżał za granicę. W pierwszym przypadku wyjechał z Zamoyskimi do Wiednia, a następnie do Włoch (do Zamościa powrócił w grudniu 1791).
W okresie Sejmu Czteroletniego 1788–92 działacz obozu reform — walczył o utrzymanie niezawisłości narodowej, rzecznik interesów mieszczaństwa oraz polepszenia sytuacji chłopów. Umiejętne operacje finansowe umożliwiły mu nabycie dóbr hrubieszowskich (1800); swój majątek przeznaczył w znacznej części na podróże i badania naukowe, zwłaszcza geograficzne i geologiczne, wspierał też Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie, którego członkiem był od chwili jego powstania (1800) — ufundował m.in. jego siedzibę, zw. Pałacem Staszica, i od 1808 aż do śmierci był jego prezesem; w swych dobrach utworzył Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze, stając się jednym z prekursorów spółdzielczości chłopskiej.
W Księstwie Warszawskim był m.in:
- 1807–12 członkiem Izby Edukacyjnej (autor projektów kształcenia urzędników państwowych, rzecznik kształcenia ubogiej młodzieży miejskiej, inicjator i opiekun rzemieślniczych szkół niedzielnych) i Dyrekcji Skarbu,
- 1810–12 członkiem Rady Stanu,
Odkrył złoża węgla i zainicjował budowę kopalni w Dąbrowie Górniczej; szczególną rolę odegrał jako zwierzchnik Dyrekcji Przemysłu i Kunsztów w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, organizując inwestycje przemysłowe, głównie górnicze, w Zagłębiu Staropolskim oraz przyczyniając się do założenia Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach(1816) i Korpusu Górniczego. Doprowadził do powstania Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa pod Warszawą, współuczestniczył w organizacji Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego w Warszawie (1826), pierwszej polskiej wyższej uczelni technicznej. Przyczynił się również do powstania uniwersytetu w Warszawie.
Staszic, jeden z najwybitniejszych reprezentantów myśli polskiego oświecenia, jako publicysta polityczny zadebiutował Uwagami nad życiem Jana Zamoyskiego (1787) i Przestrogami dla Polski (1790), krytykując wady ustroju Rzeczypospolitej.
Został pochowany przy kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (pokamedulskim) na warszawskich Bielanach. W pogrzebie duchownego uczestniczyło 14 tys. osób. Zgodnie z ostatnią wolą zmarłego część jego majątku – 800 tys. zł została podzielona po 200 tys. zł między fundusze założycielskie domu zarobkowego dla ubogich i Szpitala Dzieciątka Jezus, a reszta na pomnik Mikołaja Kopernika, Instytut Głuchoniemych i Szpital Marcinkanek.
