Wystawy stałe

Wróć do listy

Etnografia

Historia hrubieszowskiego muzealnictwa etnograficznego ma korzenie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Szczególną rolę odegrało w tej dziedzinie środowisko pedagogiczne. Pod koniec lat 30. XX w., z inicjatywy Mariana Barusia, nauczyciela w Gimnazjum Męskim im. Stanisława Staszica, utworzone zostało Muzeum Ziemi Hrubieszowskiej. Na zbiory tej nieformalnej instytucji muzealnej złożyły się obiekty pochodzące z szeregu hrubieszowskich szkół oraz lokalnego Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego. Sejmik Powiatowy w Hrubieszowie wspomagał powiększanie zbiorów poprzez finansowanie zakupów, ale nie brakowało też darowizn od mieszkańców.

Ważną postacią dla rozwoju wiedzy o etnografii ziemi hrubieszowskiej był Piotr Greniuk, nauczyciel, który zaangażował uczniów w poszukiwanie oraz opracowywanie zabytków etnograficznych, a sam nie szczędził czasu i wysiłku, by szczegółowo badać, opisywać i dokumentować lokalną etnografię. Dzięki tej wytrwałej pracy w mieście zostało otwarte Muzeum Etnograficzne Ziemi Hrubieszowskiej, a wiedza zdobyta i utrwalona przez Piotra Greniuka w notatkach, opracowaniach, fotografiach, dokumentach itp., jest nie do przecenienia.
Kiedy w 1965 r., z inicjatywy regionalistów skupionych w Towarzystwie Regionalnym Hrubieszowskim zostało utworzone Muzeum Ziemi Hrubieszowskiej, oczywistym było, że etnografia będzie stanowiła jego ważną część. Wśród pierwszych organizowanych wystaw czasowych, wiele było poświęconych kulturze i sztuce ludowej regionu, a zbiory systematycznie powiększały się również dzięki przychylności mieszkańców Hrubieszowa i okolic, którzy chętnie i licznie przekazywali kolejne obiekty.
Obecnie dział etnograficzny Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie, który zajmuje się dokumentowaniem kultury materialnej, społecznej i duchowej mieszkańców ziemi hrubieszowskiej, zgromadził ponad tysiąc obiektów związanych z życiem codziennym, rolnictwem, prowadzeniem gospodarstwa domowego oraz różnymi zajęciami i rzemiosłami. Jest też rękodzieło (ceramika, tkactwo, wikliniarstwo, hafciarstwo), rzemiosło artystyczne i sztuka użytkowa (umeblowanie, wystrój wnętrz).
W zakresie sztuki ludowej przeważa współczesna plastyka twórców nieprofesjonalnych, między innymi Stanisława Karulaka, Jana Pyry, Romana Gajewskiego czy Tadeusza Jezierskiego.
W dziale licznie prezentowana jest również plastyka obrzędowa, w tym duży zbiór zdobionych jaj wielkanocnych i palm. Chlubą kolekcji są również wspaniałe pająki, wycinanki, a także ozdoby na choinkę. Cenne muzealia stanowią prace Kazimiery Wiśniewskiej i Władysławy Grudzińskiej.

Wystawa stała etnograficzna

Stała wystawa etnograficzna prezentowana w muzeum składa się z trzech części. W pierwszej zaprezentowano sztukę ludową regionu hrubieszowskiego, na którą składają się między innymi: rzeźby Jana Pyry, Romana Gajewskiego oraz licznie zgromadzone obrazy i rzeźby Stanisława Karulaka, nazywanego „hrubieszowskim Nikiforem”. Dzieła prezentują głównie tematykę religijną oraz życie codzienne, ale można również zobaczyć te dotyczące wątków literackich, historycznych i patriotycznych. Ekspozycję dopełnia kapliczka domowa oraz pochodzące z  XVIII w. rzeźby świątków z przydrożnych kapliczek.

W drugiej części stałej wystawy etnograficznej jest prezentowany hrubieszowski strój ludowy: kobiecy i męski, z bogatym haftem krzyżykowym, oraz narzędzia służące do wytwarzania surowców używanych w tkactwie, do obróbki lnu i wełny, jak i narzędzia tkackie. Tę część ekspozycji uzupełniają wycinanki oraz bogato zdobione pająki wykonane przed laty przez lokalnych twórców ludowych. Nie zabrakło też części poświęconej obrzędowości świątecznej. Szereg pisanek i palm wielkanocnych ukazuje różnorodność i pomysłowość oraz stanowi źródło wiedzy o wzornictwie i powiązanej z nim symbolice.

Trzecia część została poświęcona ukazaniu życia codziennego na wsi. Licznie zgromadzone narzędzia i przedmioty codziennego użytku składają się na rekonstrukcję wnętrza izby mieszkalnej z okazałą kuchnią i piecem do wypieku chleba. Można tu zobaczyć gliniane naczynia wytwarzane dawniej na terenie powiatu hrubieszowskiego, szereg narzędzi używanych podczas prac domowych oraz w obejściu i na polu. Wystawa etnograficzna obfituje w wiele godnych uwagi eksponatów. Szczególną ciekawość u zwiedzających wzbudzają przedmioty takie jak wiklinowa kołyska podwieszana do sufitu, dużych rozmiarów zamek do bramy, maślnica na korbę, lampa naftowa do prześwietlania jaj i wiele innych.

Ekspozycja etnograficzna to miejsce, gdzie odbywają się ciekawe i cieszące się dużą popularnością warsztaty i lekcje muzealne poświęcone dawnym obyczajom, obrzędom, wierzeniom i życiu codziennemu.