Skarb denarów z Cichobórza – zrealizowany (2022-2023)
Projekt: Skarb denarów z Cichobórza – największy, od ponad pół wieku, depozyt monet rzymskich odkryty na ziemiach polskich – Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Termin realizacji zadania finansowanego w trybie 2-letnim: 2022 – 2023 roku, kwota dofinansowania: 47.000,00 zł na 2022 rok; 71.500,00 zł na 2023 rok, zadanie nr 03812/22.
—
W 2019 r. w miejscowości Cichobórz (gm. Hrubieszów) odkryty został ogromny skarb rzymskich denarów, stając się jednym z najważniejszych odkryć, w ciągu ostatniego półwiecza, z punktu widzenia zagadnień numizmatyki okresu rzymskiego na ziemiach polskich. Oprócz monet uzyskano informacje o dokładnej lokalizacji znaleziska, co umożliwiło przeprowadzenie ratowniczych badań wykopaliskowych w obrębie stanowiska 28, AZP 89-95/52 i odkrycie, a tym samym uratowanie przed zniszczeniem i rozproszeniem, kolejnych monet. Liczba denarów w depozycie wynosi na chwilę obecną 1775 egz. (I-II w. – od cesarza Wespazjana do Septymiusza Sewera).
Zadanie polegać będzie na kompleksowym opracowaniu skarbu denarów z Cichobórza, uwzględniającym wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych, tło geograficzne i kulturowo-archeologiczne. Monety zostaną zakonserwowane, poddane analizom i dygitalizacji, skatalogowane i opublikowane w pełnej dwujęzycznej polsko-angielskiej wersji oraz udostępnione w formie ebooka.
—
„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego” w ramach programu rządowego „Ochrona zabytków archeologicznych”.
PIERWSZY ROK REALIZACJI – podsumowanie (aktualizacja 28.12.2022)
1. Przede wszystkim, w ciągu minionych kilku miesięcy, udało się precyzyjnie określić i opisać niemal wszystkie spośród 1775 monet, wchodzących w skład skarbu denarów z Cichobórza. „Niemal”… ponieważ 8 sztuk odkryliśmy kilka tygodni temu podczas czwartej już akcji badań weryfikacyjnych. Wtedy, prócz monet, znaleziono także kolejne srebrzone ołowiano-brązowe nity, pochodzące najpewniej z drewnianej szkatuły, w której monety były ukryte.
– Za to tytaniczne i czasochłonne zadanie odpowiedzialny był dr Kyrylo Myzgin z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Analiza skarbu oraz przygotowanie tekstu rozdziału zaplanowanego katalogu – to już zadanie na 2023 rok.
—
2. W tym samym czasie, zgodnie z założeniami projektu próbowaliśmy określić jak wyglądały okolice Cichobórza w dalekiej przeszłości. Przygotowywaliśmy wizualizacje ukształtowania terenu na podstawie zdjęć wykonywanych przy użyciu drona. Wykonaliśmy również serię badań magnetycznych i odwiertów geologicznych. Teraz zgromadzone dane i materiały graficzne posłużą do przygotowania rozdziału na temat środowiska geograficznego, uwarunkowań przyrodniczych oraz sytuacji hydrograficznej.
– Zadanie realizowane przez zespół naukowców, koordynowane jest przez prof. dra hab. Radosława Dobrowolskiego z UMCS w Lublinie.
—
3. Wiele spośród monet będących w opracowaniu wymagało konserwacji i digitalizacji. W ramach realizowanego zadania zabiegom tym poddano niemal 300 zabytków.
—
4. Opracowanie skarbu obejmuje również szereg analiz metalograficznych. Do badań wytypowano po pierwsze monety wybite przez każdego z cesarzy, których sylwetki widnieją na denarach, a następnie zbiór ten powiększono o szczególnie interesujące, czy zagadkowe egzemplarze, których w skarbie z Cichobórza jest wiele. Szukamy bowiem barbarzyńskich fałszerstw i naśladownictw monet rzymskich.
– Dzięki najnowszej aparaturze w Laboratorium Bio- i Archeometrii IAE PAN w Warszawie, która obsługiwana przez doświadczonych naukowców, działa jeszcze szybciej i dokładniej niż poprzednie, możliwe było wykonanie większej liczby analiz niż pierwotnie zaplanowano.
—
5. By zrozumieć fenomen skarbu z Cichobórza, trzeba zdać sobie sprawę w jakim regionie i w jakich okolicznościach został ukryty. Tło kulturowo-chronologiczne oraz stan badań nad okresem rzymskim to podstawa dla szukania odpowiedzi na pytanie dotyczące społeczności, która posługiwała się rzymskimi monetami w pierwszych wiekach po Chr.
– Zadanie to przypadło w udziale dr hab. Barbarze Niezabitowskiej-Wiśniewskiej, prof. UMCS w Lublinie.
—
6. No i oczywiście działania promocyjne!
– Skarb denarów z Cichobórza był głównym tematem hrubieszowskiej Nocy Muzeów w maju 2022, a następnie zagadnieniem prezentowanym podczas licznych lekcji muzealnych dla uczniów szkół średnich.
– Przez kilka dni września był eksponowany w trakcie XVI Międzynarodowego Kongresu Numizmatycznego w Sali Kolumnowej Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego, ciesząc oczy numizmatyków z całego świata.
—
Zachęcamy do obejrzenia poniższych materiałów filmowych przygotowanych w związku z prezentacją skarbu na Kongresie:
